Bacchus/Dionysus – ordening en doorbraak

Bacchus, de god van de wijn, maar dat is een eenzijdig beeld: hij is allereerst de god van de sapstroom, van de altijd groene klimop en pijnboom. Maar hij is ook de god van het ‘pulseren’, van het bruisen van vitaliteit. Hij is de god van de roes, van het masker - en verrassend genoeg: de god die aan de indrukwekkende toneeltraditie van Athene vorm heeft gegeven. 

‘Telkens wanneer Dionysus verschijnt, vervagen en versmelten de duidelijk afgebakende begrippen en vaste tegenstellingen die de wereld ordenen en de samenleving dragen. Hij vertegenwoordigt in een goed geordende samenleving het verschijnen van het andere. Tegelijkertijd zijn de vaste tegenstellingen verstikkend. Voor het behoud van zin en betekenis is het dan ook evenzeer noodzakelijk deze tegenstellingen ongedaan te maken en ruimte te scheppen voor het andere dan de gevestigde orde. Dit geschiedt wanneer Dionysus verschijnt.’ (IJsseling).

Sinds Nietzsche is de tegenstelling Apollinisch – Dionysisch gangbaar, maar Nietzsche zag dit vooral in Duitse (Wagneriaanse) context. Hij gaf wel de aanzet voor een lawine aan ‘variaties op dit thema’, van literatuurwetenschappers tot psychiaters (Freud en Jung) – zoals Max Bäumer stelt: ‘Daarmee is de deur wijd open gezet voor het zonder onderscheid en clichématig gebruiken van het Dionysische voor alle mogelijke psychologische en niet-psychologische toestanden.’ Dus voldoende invalshoeken voor de nawerking!

Programma 

-  de geboorte van Dionysus, zijn jeugd, zijn entree in de Griekse wereld

-  selectie uit en bespreking van Euripides’ tragedie De Bacchanten (in Nederlandse vertaling)

-  de mysteriecultus en de Bacchanalia

-  de dionysische roman Daphnis en Chloë (in de vertaling van Jan Prins)

-  de stoet van saters en  bacchanten

- de expeditie tegen de Indiërs

- Ariadne, de bruid van Dionysus

- doorwerking in de beeldende kunsten tot in de Renaissance

U wordt gevraagd om in een enkel geval voorafgaande aan het betreffende college thuis een tekst (in Nederlandse vertaling) te lezen.

Afbeelding: Banket van Apollo, Dionysos en Hermes (Wikimedia Commons)