Franz Kafka en Praag rond 1900

Franz Kafka stierf dit jaar 100 jaar geleden en nog altijd leest zijn werk als modern. Tijdens zijn leven voltrokken zich levensbeschouwelijke omwentelingen: Nietzsche en Freud kregen enorme invloed, (religieuze) waarden kwamen onder vuur te liggen, het zionisme ontstond. Kafka verbeeldt dit alles, in een groteske mengeling van moderniteit en oeroude (joodse) verteltradities: een van de meest raadselachtige literaire oeuvres van de 20e eeuw. 

Franz Kafka (1883-1924) leefde in Praag, dat rond 1900 het toneel was van grote sociale en politieke spanningen. Bovendien ondervonden talloze mensen een diepe psychische en existentiële onzekerheid: een nieuw en onheilspellend mensbeeld kwam op, sterk beïnvloed door de werken van Friedrich Nietzsche en Sigmund Freud.

Het Expressionisme ontstond: een radicale kunst en literatuur die de crisis van de menselijke waarden verbeeldde. Kafka was hiervan de grootste en meest invloedrijke schrijver, die bovendien de modern-intellectuele problematiek verbond met oeroude joods-religieuze, kabbalistische verteltradities.

De cursus omvat tien colleges, waarin enkele van Kafka’s beroemdste werken worden behandeld: de roman Het proces (Der Proceß) en de verhalen Het vonnis, De gedaanteverwisseling, In de strafkolonie, Bij de bouw van de Chinese Muur en Een plattelandsarts (Das Urteil, Die Verwandlung, In der Strafkolonie, Beim Bau der chinesischen Mauer en Ein Landarzt). Deze worden uitvoerig besproken, uiteraard ook in hun context.

Programma

College 1: Kafka’s leven en persoonlijkheid – inleiding op het lezen van Kafka's werk

College 2: Kafka en de psycho-analyse van Sigumd Freud – Het vonnis (Das Urteil)

College 3: Praag, positie joden – De gedaanteverwisseling (Die Verwandlung)

College 4: Expressionisme, Décadence – In de strafkolonie (In der Strafkolonie)

College 5: Kafka en het geloof, Friedrich Nietzsche – Bij de bouw van de Chinese Muur (Beim Bau der chinesischen Mauer)

College 6:  Joodse gemeenschap, de golem -  Een plattelandsarts (Ein Landarzt)

College 7:  Het proces (Der Proceß) achtergronden en interpretatie (1)

College 8:  Het proces (Der Proceß) achtergronden en interpretatie (2)

College 9:  Het proces (Der Proceß) achtergronden en interpretatie (3) 

College 10:  Het proces (Der Proceß) achtergronden en interpretatie (4) – het kafkaeske

Leeswijzer

Een uitvoerige syllabus wordt tijdens de cursus uitgereikt.

Behandelde werken van Kafka:

• De verhalen: Het vonnis, De gedaanteverwisseling, In de strafkolonie, Een plattelandsarts, Bij de bouw van de Chinese Muur (Das Urteil, Die Verwandlung, In der Strafkolonie, Ein Landarzt, Beim Bau der chinesischen Mauer) 
• De roman: Het proces (Der Proceß)

U kunt Kafka’s werk in het Nederlands of Duits lezen. In beide talen zijn meerdere uitgaven beschikbaar, sommige alleen nog antiquarisch verkrijgbaar, bv. de voordelige Nederlandse uitgave Franz Kafka, Verzameld Werk). Kijk hiervoor op www.boekwinkeltjes.nl en/of www.zvab.de. 

Geadviseerde Duitse uitgaven van Fischer Verlag:

• Voordelige uitgave t.g.v. Kafka-jaar 2024: Die Erzählungen, mit einem Nachwort von László F. Földényi (ISBN: 978-3-10-397595-6)
• In de reeks ‘Gesammelte Werke in der Fassung der Handschrift’:
  • Der Proceß (roman) 
  • Ein Landarzt (verzamelband verhalen, o.a. Das Urteil, Die Verwandlung, In der Strafkolonie, Ein Landarzt)
  • Beim Bau der chinesischen Mauer (verzamelband werken uit de nalatenschap, o.a. Beim Bau der chinesischen Mauer, Aphorismem, Oktavhefte)

Afbeelding: Laatst bekende foto van Franz Kafka, 1923. (Wikimedia Commons)