Het tijdperk van de tovenaars

Deze  filosofie uit het interbellum (het boek gaat over de periode1919-1929) bestaat uit grote namen uit de filosofie die nog één heldhaftige poging doen om de wereld weer begrijpelijk te maken. Eilenberger (die ook Het vuur van de vrijheid schreef) laat in Het tijdperk van de tovenaars zien hoe Heidegger, Wittgenstein Benjamin en Cassirer proberen om één groot verhaal te schrijven over de wereld en de positie van de mens daarin. 

In de cursus maken we kennis met de basis van de verschillende filosofische invalshoeken van Heidegger, Cassirer, Benjamin en Wittgenstein. Zij markeren een keerpunt in de westerse filosofie, omdat ze de laatste filosofen zijn die een omvattende theorie probeerden te schrijven. Alle moderne naoorlogse filosofieën zijn reacties daarop. 

Hun ideeën worden in een context geplaatst van andere denkers uit die tijd en de politiek- maatschappelijke omstandigheden. Op die manier zien we hoe de filosofen van de jaren twintig elk op hun eigen manier tot bloei komen, maar ook tegen de grenzen van hun ‘Grote Verhaal’ oplopen. Zo is er Cassirer die op Heideggers nieuwe theorie en praktijk stukloopt en Heidegger die zich opwerpt als filosoof van Hitlers nazisme, terwijl Walter Benjamin sterft op de vlucht voor het nazisme. En dan is er nog Wittgenstein die zichzelf tegenspreekt, waardoor er een Wittgenstein I en II bestaan in de canon van de filosofie. 

Programma:

De colleges beginnen met een schets van de snelle politieke en filosofische veranderingen in het tijdperk van het interbellum in West-Europa. Dat biedt een achtergrond waartegen de ingewikkelde filosofische theorieën van vier denkers uit deze tijd begrijpelijker worden. 

Dan maakt u we kennis met vier denkers die één uitgangspunt delen. Zij hebben de overtuiging dat de toekomst begrijpelijk gemaakt kan en moet worden door het vinden van één basisprincipe waarvan de gevolgtrekkingen de totale werkelijkheid zouden moeten kunnen omschrijven.

Met de verschillend tussen de vier denkers ontstaat inzicht in de wending naar de taal als basis voor al het menselijk begrip. Het wordt duidelijk wat Heidegger bedoelde met dat we ‘het Zijn achter de zijnden zijn vergeten’ en waarom hij denkt dat de moderne mens daarmee zichzelf in de problemen brengt. Walter Benjamin laat zien dat de theorie wordt ingehaald door de praktijk. Net als hij denkt dat hij filosofisch gezien de ruimte krijgt, moet hij als Joodse man vluchten voor het opkomende nazisme. Met Wittgenstein bereiken we de overgang van de filosofie van de grote verhalen naar een perspectivische en contextuele filosofie. Wittgenstein is een filosoof met twee theorieën die beide tot op de dag van vandaag invloedrijk zijn. Deze cursus ligt de nadruk op zijn poging om zekerheid te verwerven, maar er zal ook aandacht zijn voor wat achteraf als Wittgenstein II beschreven wordt.

De cursus eindigt met een beschrijving van de invloed van deze vier laatste vertellers van grote verhalen op de filosofie in en vooral na de Tweede Wereldoorlog. 

Afbeelding: Dagmar illustraties