Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831) geldt als een grote naam in de canon van de westerse filosofie. Hij staat bekend als de belangrijkste grondlegger van het zogeheten Duitse idealisme. Tijdens zijn hoogleraarschap in Berlijn groeide Hegel uit tot de onbetwiste leider van de Duitse filosofie en werd hij beschouwd als de officiële staatsfilosoof. Zelden vergaarde een denker nog bij leven zoveel roem.

Wie was deze man? Waarom maakte hij zo een grote indruk op zijn tijdgenoten en intellectuele erfgenamen? En waarom oefent zijn filosofie vandaag de dag nog steeds op velen zoveel aantrekkingskracht uit?

Het denken van Hegel moet vooral worden begrepen als een reactie en een kritiek op de transcendentale filosofie van Immanuel Kant (1724-1804). Door een groots, veelzijdig en alomvattend nieuw wijsgerig systeem te ontwikkelen wilde Hegel Kant ‘overwinnen’ als ook ‘voltooien’. Veel tijdgenoten van Hegel raakten ervan overtuigd dat hij de moeilijkheden waarin Kant leek te zijn vastgelopen definitief had opgelost en hen de sleutel tot het raadsel van het universum had aangereikt. Sindsdien waart Hegels geest onmiskenbaar door de geschiedenis.

In deze cursus bestuderen we Hegels complexe filosofische systeem als ook zijn omstreden wijsgerige nalatenschap. De cursus biedt daarnaast een grondige kennismaking met zijn boeiende levensloop en doorwrochte werken, zoals de opzienbarende Fenomenologie van de geest uit 1807.

Programma
Aan het einde van de achttiende eeuw had de Duitse filosoof Immanuel Kant met zijn transcendentale systeem een revolutie in het denken over mens, wereld en God bewerkstelligd. Zijn nieuwe kritische benadering van klassieke filosofische vragen mondde uit in de ontdekking van de ongekende vermogens van de menselijke geest. Aan deze vermogens stelde Kant echter ook duidelijke grenzen. Aldus wilde hij de autonomie van de mens waarborgen, maar tevens metafysische pretenties intomen.

De vraag hoe zich te verhouden tot Kants filosofie werd de kardinale kwestie voor alle denkers vanaf de negentiende eeuw. Duitse idealisten als Fichte, Schelling en Hegel verweten Kant een gebrek aan radicaliteit. Volgens hen was Kants systeem blijven steken in te overkomen tegenstellingen als die tussen verstand en zintuiglijkheid, theoretische en praktische rede, weten en geloof, gedetermineerdheid en vrijheid, en neiging versus plicht.

Hegels alternatief voor Kant wekte grote bewondering, maar lokte ook fundamentele kritiek uit, die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Permanente expositie Hegel-Haus Stuttgart (wikimedia)