Ethiek en Esthetiek: modernistische architectuur als gebouwd manifest

Door ziekte van de docent zien we ons genoodzaakt deze cursus te annuleren.

Modernistische architectuur als drager van politiek-ideologische getinte idealen is vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw ingezet ter ondersteuning van processen van natievorming in (koloniaal) Sub-Sahara Afrika en Latijns-Amerika. De cursus behandelt kenmerkende voorbeelden waar onder Asmara/Eritrea, Rio de Janeiro/Brazilië en Accra/Ghana. 

Binnen de architectuur vormde het Modernisme sinds de late 19de eeuw een reactie op voortschrijdende modernisering, emancipatie en technologisering. Daarbij leidde het gebruik van nieuwe materialen en bouwmethoden tot een ornament-loze vormentaal die een radicale breuk met het historicisme betekende. Toch is het Modernisme meer dan een stilistisch vocabulaire.  Vanaf het begin heeft het ook gefungeerd als vehikel om politiek-maatschappelijke en/of ethisch getinte visies en programma’s te visualiseren in het publieke domein. 

Die intermediaire rol van Modernistische architectuur is vanaf de jaren 1920 ingezet bij processen van natievorming in (koloniaal) Sub-Sahara Afrika en Latijns-Amerika. Precies die thematiek staat in deze cursus centraal. 

Programma

De colleges zullen aandacht besteden aan 

1. de wijze waarop het Modernisme – doorgaans geassocieerd met democratisch en vooruitstrevend –  geannexeerd bleek te kunnen worden door regimes van uiteenlopende signatuur, variërend van fascistisch (door Mussolini in Eritrea;  tijdens het Fascistische bewind in Brazilië vanaf 1930) tot socialistisch (onder Nkrumah in Ghana sinds autonomie/onafhankelijkheid van 1957/60), en van koloniaal (Sub Sahara Afrika tot ca. 1960) tot postkoloniaal (Latijns-Amerika grotendeels sinds 19de eeuw, Sub-Sahara Afrika vooral sinds ca. 1960).
2. De diverse actoren – politici, architecten, opdrachtgevers, burgers) die bij productie van de gebouwde omgeving betrokken waren. 
3. Hoe de vermenging van Westers-globale architectuurconcepten met lokale klimatologische en landschappelijke condities, materialen en bouwwijzen, resulteerde in een unieke, hybride bouwkunst. 
4. Waarom deze erfenis zo lang buiten beeld is gebleven. 

De cursus behandeld voorbeelden uit de periode van Interbellum tot midden jaren zestig van de vorige eeuw waar onder Asmara/Eritrea, Rio de Janeiro/Brazilië, Nairobi/Kenia en Accra/Ghana. 

De cursus is opgezet als een capita selecta reeks. Tijdens ieder college staat een specifieke stad/regio/situatie centraal. De architectuur wordt gesitueerd in de relevante politiek-ideologische context, en gepresenteerd op basis van de thema’s zoals geformuleerd in de introductie tekst. 

1. Uitleg van Modernisme als stroming binnen de architectuur, en opvallende afwezigheid van niet-westerse voorbeelden in de gangbare architectuurgeschiedenis. 
2. Asmara/Eritrea tegen de achtergrond van/als manifest van Mussolini’s fascistische politiek (1923 – 1941). 
3. Brazilië (Rio de Janeiro en andere steden) als proeftuin van modernistische architectuur tijdens het fascisme onder president Vargás (1930 – 1945). 
4. Expat architecten en ‘tropisch modernisme’ als proeve van vooruitstrevendheid en autonomiestreven in de periode 1930s – 1950s, met voorbeelden uit onder meer Kenya, Nigeria, Ghana, Ivoorkust etc.. 
5. Modernisme als gebouwd manifest van onafhankelijkheid. Uitgelegd aan de hand van onder meer Accra (socialistisch Ghana) en Abidjan (Ivoorkust). 
6. Afsluitend college met aanvullende voorbeelden, discussie etc.