Johannes Vermeer

Het Rijksmuseum had in 2023 een unieke tentoonstelling met vrijwel het gehele oeuvre van Johannes Vermeer. De belangstelling was zo groot dat maar een klein deel van de belangstellenden de kans kreeg de tentoonstelling te zien. Deze lezing is een herkansing voor eenieder die geïnteresseerd is in zijn oeuvre en de laatste stand van zaken in het materieeltechnisch onderzoek.

Over Vermeer zelf is weinig bekend, maar van zijn werk weten we steeds meer, vooral door nieuwe technologie, ontdekkingen over hoe hij de camera obscura gebruikte, bronnenonderzoek en door schilders die voor hem van belang waren zoals Pieter de Hooch. Vermeer was katholiek en zijn hele oeuvre is doordesemd van de theologisch-moralistische literatuur van de Jezuïeten uit zijn directe omgeving in Delft. 

Hoewel Vermeer vanaf 1657 scenes uit het gewone leven gaat schilderen probeert hij daar ook steeds bovenuit te stijgen door impliciete moraliserende boodschappen. Zijn tragiek schuilt er deels in dat zijn schilderkunstige inventies om het werk naar een hoger niveau te tillen waarschijnlijk te weinig werden opgemerkt door tijdgenoten. Daarbij werd de instorting van de kunstmarkt in het Rampjaar hem fataal. Na zijn herontdekking begin 20e eeuw ontstond er een ware Vermeer-manie en dat werd ook de voedingsbodem voor vervalsingen. Recent zien we  geavanceerde restauraties en worden er ook knopen doorgehakt over toeschrijvingen.

Afbeelding: Johannes Vermeer, De Melkmeid, 1658-60, Rijksmuseum & infraroodscan