De sluier van Isis
Het idee natuur in de geschiedenis van de filosofie
- Cursusnummer: 24WV-1G01
- Vakgebied: Filosofie
- Locatie: Groningen
- Seizoen: 2024-winter/voorjaar
- Dag: Woensdag
- Inschrijven voor: woensdag 17 januari 2024
- Tijd: 10.00-12.15 uur
- Cursusdata: 31 januari t/m 10 april, 21 februari vervalt
- Prijs: € 270
- Aantal colleges: 10
- Werkvorm: Hoorcollege met ruimte voor vragen en discussie
- Cursusmateriaal:
Literatuur: Pierre Hadot, De sluier van Isis, Een geschiedenis van het idee natuur. 2023 Atheneum-Polak ISBN 9789025314651
Philip Blom, De onderwerping. Een geschiedenis van de verhouding van de mens tot de natuur. De Bezige Bij ISBN 20239789403110721
De powerpoint van ddeze cursus en overig cursusmateriaal kunt u vinden op de website van de docent, www.maieutiek.nl. - Opmerkingen:
Deze cursus wordt in hybride vorm aangeboden en kan dus ook online worden gevolgd.
De sluier van Isis
In deze cursus onderzoeken we de rol van de natuur in de filosofie en hoe verschillende denkers de natuur door de eeuwen heen hebben benaderd. We kijken naar de betekenis en impact van deze concepten tot op vandaag de dag aan de hand van de boeken 'De Sluier van Isis' van Hadot en 'Onderwerping' van Philip Blom.
Isis wordt in de klassieke wereld aanbeden in haar onkenbaarheid. Vanaf de 17de eeuw gaat de wetenschap haar ontsluieren en onderwerpen aan de menselijke ratio.
Bij Hadot en Blom lezen we- vanuit verschillende gezichtspunten- waarom en hoe onze verhouding tot de natuur door de menselijke geschiedenis heen verandert.
Hadot schrijft vanuit zijn kennis van de klassieke filosofie over de spanning tussen de ervaring van spiritualiteit en onkenbaarheid van de natuur en de behoefte aan controle. Blom schrijft over de invloed van onder andere het Gilgamesj epos en het christendom. Hij laat zien hoe rentmeesterschap ook kon leiden tot de opdracht om de natuur te onderwerpen.
Beiden beschrijven hoe vandaag de dag onze verhouding tot de natuur snel verandert.
Programma
In het eerste deel van de cursus gaan we in op de westerse klassieke wereld en andere grote verhalen, zoals het Gilgamesj-epos. We zien daar een relatie tot de natuur vol ontzag. Het begrijpen, of beter het aanvoelen van de natuur is essentieel. Maar naarmate de mens zijn rationele vermogens ontwikkelt, verandert deze verhouding. De natuur wordt beheersbaar door de inzet van onze ratio.
In het tweede deel zien we hoe Francis Bacon aan het begin van de 17de eeuw de wetenschap een doel stelt: ‘Laten we ervoor zorgen dat de menselijke soort zijn rechten over de natuur terugkrijgt, rechten die hem met goddelijke gulheid zijn geschonken.’ Cuvier stelt in de 18de eeuw vast wat de juiste instelling daarvoor is; ‘De waarnemer luistert naar de natuur, de experimenteel onderzoeker onderwerpt haar aan een verhoor en dwingt haar zich te ontsluieren.’
Tenslotte zien we hoe vanaf de 19de eeuw de fundamentele onkenbaarheid van de natuur terugkeert in het denken. Vandaag de dag staan Lovelock, Latour, Bennett en Bos in deze traditie.
We eindigen met hoe Hadot en Blom op grond van onze geschiedenis een synthese zoeken.
Petra Bolhuis
